Bệnh Án Viêm Dạ Dày HP: Phân Tích Chi Tiết Từ Chẩn Đoán Đến Phác Đồ Điều Trị

Trong lĩnh vực y học tiêu hóa, việc lập Bệnh án Viêm Dạ Dày Hp là một bước thiết yếu để chẩn đoán chính xác và xây dựng phác đồ điều trị hiệu quả cho bệnh nhân. Tình trạng viêm niêm mạc dạ dày do vi khuẩn Helicobacter pylori gây ra rất phổ biến, tiềm ẩn nhiều biến chứng nếu không được xử lý kịp thời và đúng cách. Một bệnh án chi tiết không chỉ ghi lại quá trình bệnh lý mà còn cung cấp cái nhìn toàn diện về các triệu chứng, kết quả cận lâm sàng và chiến lược quản lý bệnh, giúp các chuyên gia y tế đánh giá tình trạng viêm niêm mạc dạ dày một cách khách quan. Việc hiểu rõ cấu trúc và các thành phần của một bệnh án điển hình cho bệnh lý này là chìa khóa để đạt được chẩn đoán chính xác và áp dụng phác đồ điều trị HP phù hợp, hướng tới mục tiêu quản lý bệnh lý tiêu hóa lâu dài cho người bệnh.

I. Thông Tin Hành Chính và Tiền Sử Bệnh Nhân

Thông Tin Chung

Bệnh nhân: Trần Văn , 35 tuổi, nam giới. Nghề nghiệp: Kinh doanh. Quê quán: Thanh Trì – Hà Nội. Bệnh nhân vào viện ngày 15/03/2012 và bệnh án được lập vào ngày 19/03/2012.

Lý Do Vào Viện

Bệnh nhân nhập viện với các triệu chứng chính là đau vùng thượng vị, cảm giác đầy bụng và táo bón kéo dài. Những biểu hiện này gợi ý một tình trạng rối loạn tiêu hóa nghiêm trọng, cần được thăm khám và chẩn đoán kịp thời.

Bệnh Sử Chi Tiết

Từ tháng 3 năm 2009, bệnh nhân bắt đầu xuất hiện những cơn đau âm ỉ vùng thượng vị. Cơn đau thường xảy ra khi đói, lệch sang phải đường trắng giữa và có xu hướng lan ra sau lưng. Đau giảm nhẹ sau khi ăn, kèm theo các triệu chứng như ợ hơi, ợ chua, đầy bụng và chậm tiêu.

Ngoài ra, bệnh nhân còn bị táo bón, mất ngủ và dễ cáu gắt. Không có buồn nôn hoặc nôn. Bệnh nhân đã đi khám tại phòng khám tư và được chẩn đoán là loét dạ dày – tá tràng.

Sau đó, bệnh nhân điều trị thuốc tại nhà trong một tuần và các triệu chứng đã thuyên giảm hoàn toàn. Tuy nhiên, bệnh nhân không tiếp tục điều trị dự phòng hoặc kiểm tra lại, dẫn đến tình trạng tái phát.

Từ thời điểm đó đến nay, bệnh nhân thường xuyên trải qua 1-2 đợt đau mỗi năm, đặc biệt vào mùa đông. Mỗi đợt đau kéo dài khoảng 1-2 tuần, và bệnh nhân thường tự mua thuốc điều trị theo đơn cũ để giảm triệu chứng. Điều này cho thấy tính chu kỳ của bệnh và nguy cơ tái phát cao.

Một tuần trước khi vào viện, bệnh nhân tái phát cơn đau vùng thượng vị. Cơn đau âm ỉ, có lúc trội lên thành cơn dữ dội, kèm theo ợ hơi và ợ chua. Lần này, bệnh nhân không buồn nôn hay nôn. Bệnh nhân được đưa vào khoa A1-103 vào ngày 15/03/2012 với tình trạng mạch 90 lần/phút, huyết áp 120/70mmHg và tần số thở 18 lần/phút.

Tại viện, bệnh nhân được thăm khám và nội soi dạ dày. Kết quả nội soi chẩn đoán loét hành tá tràng, và bệnh nhân bắt đầu được điều trị giảm tiết và trung hòa axit. Hiện tại, bệnh nhân đã hết đau vùng thượng vị và đầy bụng. Bệnh nhân ăn uống tốt, đại tiện phân vàng, thành khuôn, tiểu tiện bình thường, không buồn nôn hoặc nôn.

Đo huyết áp lúc 6h sáng là 120/80mmHg, mạch 80 lần/phút. Tình trạng này cho thấy các triệu chứng cấp tính đã được kiểm soát.

Tiền Sử Bệnh

Bản thân bệnh nhân có thói quen uống nhiều rượu, với số lượng khoảng 300ml rượu 40 độ mỗi ngày trong suốt 15 năm qua. Đây là một yếu tố nguy cơ lớn gây tổn thương niêm mạc dạ dày.

Về tiền sử gia đình, bố bệnh nhân cũng có tiền sử mắc bệnh viêm loét dạ dày. Điều này gợi ý yếu tố di truyền hoặc thói quen sinh hoạt chung có thể ảnh hưởng đến nguy cơ mắc bệnh.

II. Khám Lâm Sàng và Cận Lâm Sàng

1. Khám Toàn Thân

Bệnh nhân tỉnh táo, tiếp xúc tốt, ý thức hoàn toàn bình thường. Thể trạng trung bình với chỉ số BMI = 19,4 (cân nặng 55kg, chiều cao 1m65). Da niêm mạc hồng hào, không có dấu hiệu thiếu máu hoặc vàng da.

Không phát hiện phù nề hay sốt. Hạch ngoại vi không sưng đau, tuyến giáp không sờ thấy. Huyết áp ổn định ở mức 120/70mmHg.

2. Khám Tuần Hoàn

Mỏm tim đập ở liên sườn V, đường giữa đòn trái, vị trí bình thường. Tiếng tim T1 và T2 nghe rõ ràng, nhịp tim đều ở mức 80 lần/phút. Không nghe thấy tiếng tim bệnh lý bất thường nào.

3. Khám Hô Hấp

Lồng ngực của bệnh nhân cân đối, không có biến dạng. Nhịp thở đều đặn, tần số 18 lần/phút. Rì rào phế nang nghe rõ ở cả hai phế trường. Không phát hiện ran bệnh lý ở phổi.

4. Khám Tiêu Hóa

Bụng mềm mại, không có tuần hoàn bàng hệ. Ấn các điểm thượng vị và môn vị – tá tràng không gây đau. Gan lách không sờ thấy, không có dấu hiệu sưng to. Gõ đục vùng thấp không có.

5. Khám Tiết Niệu

Hai hố thận không căng gồ, không có dấu hiệu bất thường. Thực hiện các nghiệm pháp chạm thận, bệnh bềnh thận, rung thận đều cho kết quả âm tính.

6. Khám Thần Kinh

Không có hội chứng màng não. 12 đôi dây thần kinh sọ não hiện tại không có dấu hiệu bệnh lý. Bệnh nhân có phản xạ ánh sáng dương tính, đồng tử hai bên đều và có kích thước 2mm.

7. Các Cơ Quan Khác

Niêm mạc họng có màu nhợt, hai amidan không sưng đau. Các cơ quan khác không có dấu hiệu bệnh lý rõ ràng.

8. Các Xét Nghiệm Đã Thực Hiện

a. Xét Nghiệm Máu

• Công thức máu (CTM):
  • Lúc vào viện: Hồng cầu (HC): 5,35T/l; Huyết sắc tố (HST): 151 g/l; Hematocrit (HCT): 0,425 l/l; Bạch cầu (BC): 7,78 G/l; Neutrophil (N): 59,4%; Tiểu cầu (TC): 210 G/l. Các chỉ số này nằm trong giới hạn bình thường, không có dấu hiệu thiếu máu hoặc viêm nhiễm cấp tính toàn thân.
• Đông máu: Tỷ lệ Prothrombin: 120%, cho thấy chức năng đông máu bình thường.
• Sinh hóa máu (SHM):
  • Lúc vào viện: Ure 3,9 mmol/l; Glucose 5,3 mmol/l; Creatinin 74 umol/l; Protein: 77g/l; Albumin 43,2 g/l. Bilirubin toàn phần 9 micromol/l; Bilirubin trực tiếp 3 micromol/l. AST (GOT) 40 U/l; ALT (GPT) 38 U/l. Các chỉ số chức năng gan thận, đường máu, protein đều trong giới hạn bình thường.
  • CRP (C-reactive protein): 0,3 mg/dl, cho thấy không có tình trạng viêm cấp tính đáng kể.
• Điện giải đồ: Na+: 142; K+: 2,9; Cl-: 104; Ca++: 2,3. Kali thấp (2.9) có thể do ảnh hưởng của các yếu tố khác hoặc chế độ ăn uống.
• Xét nghiệm virus: HBsAg (-); AntiHCV (-); Anti HIV (-), không có dấu hiệu nhiễm các virus này.
• AFP: 2,33 ng/ml, trong giới hạn bình thường, không gợi ý dấu hiệu ung thư gan.

b. Chẩn Đoán Hình Ảnh

• X quang tim phổi thẳng: Không có tổn thương bất thường được ghi nhận trên phim X quang tim phổi.
• Nội soi dạ dày ngày 16/03:
  • Hành tá tràng: Phát hiện một ổ loét hình bầu dục, kích thước 1x2cm. Miệng ổ loét rộng, đáy thu nhỏ dần, sâu đến lớp cơ niêm của thành tá tràng. Xung quanh ổ loét có phản ứng viêm, niêm mạc xung huyết và mềm mại. Niêm mạc ổ loét chuyển thành màu đỏ khi phun hỗn hợp urea và đỏ phenol lên ổ loét. Đây là dấu hiệu Test Urease nhanh dương tính, gợi ý mạnh sự hiện diện của vi khuẩn Helicobacter pylori.
  • Ổ loét này có thể là nguyên nhân chính gây ra các triệu chứng của bệnh nhân, và việc phát hiện phản ứng urease dương tính càng củng cố chẩn đoán về vai trò của HP.
• Siêu âm ổ bụng: Các cơ quan trong ổ bụng không có tổn thương đáng kể nào khác.

III. Chẩn Đoán Xác Định và Phân Biệt

1. Tóm Tắt Bệnh Án

Bệnh nhân nam, 35 tuổi, nhập viện ngày 15/03/2012 với lý do chính là đau vùng thượng vị, đầy bụng và táo bón. Bệnh có diễn biến kéo dài 4 năm với các triệu chứng và hội chứng đặc trưng:

• Hội chứng đau: Đau vùng thượng vị có tính chất chu kỳ và nhịp điệu. Đau âm ỉ, có lúc trội thành cơn, lệch phải đường trắng giữa, lan ra sau lưng. Nhịp điệu đau rõ ràng: đau sau ăn khoảng 4-6 giờ hoặc khi đói. Đau có chu kỳ: xuất hiện từng đợt 1-2 tuần, 1-2 lần/năm vào mùa đông. Hiện tại, điểm thượng vị và môn vị – tá tràng không còn đau.
• Rối loạn tiêu hóa: Bao gồm ợ hơi, ợ chua, đầy bụng, chậm tiêu và táo bón.
• Suy nhược thần kinh: Biểu hiện qua mất ngủ và hay cáu gắt.
• Kết quả nội soi dạ dày – tá tràng: Cho thấy hình ảnh loét hành tá tràng tiến triển, cùng với test urease nhanh dương tính tại ổ loét, xác nhận sự hiện diện của Helicobacter pylori.
• Các xét nghiệm khác: Công thức máu, sinh hóa máu, đông máu, điện giải đồ, siêu âm ổ bụng đều trong giới hạn bình thường, trừ kali thấp. HBsAg (-) và HIV (-).
• Tiền sử bản thân: Uống rượu nhiều (300ml rượu 40 độ trong 15 năm).
• Tình trạng hiện tại: Đã hết đau vùng thượng vị và đầy bụng, ăn uống tốt, đại tiện bình thường. Huyết áp 120/80mmHg, mạch 80 lần/phút.

2. Chẩn Đoán

Dựa trên các triệu chứng lâm sàng, tiền sử bệnh và kết quả cận lâm sàng, đặc biệt là nội soi với test urease dương tính, chẩn đoán xác định là: Loét hành tá tràng tiến triển do nhiễm Helicobacter pylori.

3. Hướng Xử Trí Ban Đầu

• Làm thêm các xét nghiệm: Cần soi lại dạ dày – tá tràng sau điều trị để đánh giá tiến triển của ổ loét và hiệu quả diệt trừ HP.
• Nguyên tắc điều trị:
  • Điều trị toàn diện: Bao gồm nghỉ ngơi hợp lý, làm việc và sinh hoạt điều độ, tránh các kích thích quá mức (rượu, bia, thuốc lá, căng thẳng). Chế độ ăn uống hợp lý, đầy đủ dinh dưỡng, ăn lỏng, mềm, dễ tiêu. Tuyệt đối không uống rượu, cà phê, chè đặc. Kết hợp điều trị bằng thuốc.
  • Điều trị có hệ thống: Đảm bảo đúng thuốc, đúng liều lượng và đủ thời gian theo phác đồ diệt HP.
• Đơn thuốc 1 ngày (điều trị tại thời điểm bệnh án):
  1. Amoxicillin 500mg x 4 viên/ngày, chia 2 lần sáng, chiều sau ăn (dùng 2 tuần).
  2. Metronidazole 250mg x 4 viên/ngày, chia 2 lần sáng, chiều sau ăn (dùng 2 tuần).
  3. Pepsane x 3 gói/ngày, uống trước khi ăn sáng, trưa, tối.
  4. Omeprazol 20mg x 2 viên/ngày, chia 2 lần sáng, chiều sau ăn (dùng 4 tuần).
  5. Vitamin 3b x 4 viên/ngày, chia 2 lần sáng, chiều sau ăn.

IV. Các Vấn Đề Chuyên Sâu Về Viêm Dạ Dày HP

1. Loét Dạ Dày – Tá Tràng (Peptic Ulcer) và Vai Trò Của HP

Loét dạ dày – tá tràng là tình trạng tổn thương tại chỗ niêm mạc, xuyên sâu qua lớp cơ niêm. Bệnh này chủ yếu do sự mất cân bằng giữa yếu tố tấn công (axit, pepsin, HP) và yếu tố bảo vệ niêm mạc. Bệnh án viêm dạ dày hp thường cho thấy rõ vai trò của HP là nguyên nhân chính. Đây là bệnh mạn tính, có xu hướng tái phát chu kỳ.

2. Chẩn Đoán Loét Hành Tá Tràng và Liên Quan Đến HP

Chẩn đoán loét tá tràng dựa vào các tiêu chuẩn lâm sàng và cận lâm sàng cụ thể. Hội chứng đau vùng thượng vị theo chu kỳ và nhịp điệu là đặc trưng. Đau âm ỉ hoặc trội thành cơn, lan ra sau lưng, thường xuất hiện sau ăn 4-6 giờ hoặc khi đói. Rối loạn tiêu hóa như ợ hơi, ợ chua, đầy bụng, táo bón cũng phổ biến. Suy nhược thần kinh như mất ngủ, cáu gắt thường đi kèm. Quan trọng nhất là hình ảnh nội soi xác định loét hành tá tràng tiến triển và kết quả test HP dương tính.

3. Sự Khác Biệt Giữa Loét Dạ Dày và Loét Tá Tràng Về Rối Loạn Tiêu Hóa

Trong loét tá tràng, bệnh nhân thường bị táo bón. Cơ chế liên quan đến việc tăng tiết HCl, làm giảm pH tá tràng. Điều này kích thích sản xuất CCK-PZ, thúc đẩy tiết men tụy và giãn cơ Oddi, giúp đẩy mật và dịch tụy xuống tá tràng. Kết quả là thức ăn được tiêu hóa tốt hơn và tăng hấp thu nước, dẫn đến táo bón.

Ngược lại, trong loét dạ dày, ban đầu tiêu hóa có thể bình thường nhưng sau đó dễ bị tiêu chảy. Nguyên nhân là do thiếu men tiêu hóa hoặc dịch tiêu hóa ít, khiến thức ăn không được tiêu hóa hết. Điều này tạo điều kiện cho vi khuẩn lên men thối, dẫn đến toan hóa, giãn mạch, tăng tính thấm thành mạch và tăng nhu động ruột, gây tiêu chảy.

4. Hình Ảnh Nội Soi Ổ Loét Dạ Dày Tá Tràng và Chẩn Đoán HP

Nội soi là phương pháp vàng để đánh giá trực tiếp ổ loét. Qua nội soi, bác sĩ có thể quan sát vị trí, hình thể, độ nông sâu và màu sắc của ổ loét.

• Với ổ loét đang tiến triển (hoạt động trong chu kỳ loét):
  • Loét nông: Tổn thương chỉ giới hạn ở lớp niêm mạc.
  • Loét sâu: Tổn thương ăn sâu đến hoặc quá lớp cơ thành dạ dày.
  • Loét mới (ổ loét non): Hình tròn hoặc bầu dục, miệng rộng, đáy thu nhỏ, xung quanh có phản ứng viêm, xung huyết, mềm mại.
  • Loét cũ: Quá trình xơ phát triển mạnh, đáy ổ loét rộng, bờ ổ loét dúm dó, cứng chắc.
  • Đặc biệt quan trọng trong bệnh án viêm dạ dày hp: Khi nội soi, có thể thực hiện sinh thiết và dùng test urease nhanh (phun hỗn hợp urea và đỏ phenol). Nếu niêm mạc chuyển màu đỏ, đó là dấu hiệu dương tính với HP.
• Với ổ loét đã liền sẹo: Thường xảy ra sau chu kỳ đau hoặc sau điều trị.
  • Sẹo đỏ: Đáy đầy phẳng nhưng còn chấm đỏ, xung quanh phù nề nhẹ.
  • Sẹo trắng: Sẹo đã liền hoàn toàn, chỉ còn vệt xơ màu trắng, niêm mạc quanh sẹo bình thường, có thể thấy quy tụ niêm mạc.

Trong quá trình nội soi, sinh thiết mô bệnh học cũng được thực hiện để chẩn đoán về tế bào học và hình ảnh vi thể của ổ loét. Có thể thấy hoại tử mô, phản ứng viêm quanh ổ loét, hiện tượng xơ hóa, sung huyết và tăng sản đám rối thần kinh. Sự hiện diện của HP sẽ được xác nhận qua kỹ thuật này.

5. Hình Ảnh X quang Của Ổ Loét Dạ Dày và Tá Tràng

X quang có cản quang cũng là một phương pháp chẩn đoán.

• Loét dạ dày:
  • Hình ảnh trực tiếp: Ổ loét đọng thuốc (Niche), rõ nhất khi nén.
  • Hình ảnh gián tiếp: Nếp niêm mạc quy tụ về ổ loét, đờ cứng một đoạn ở bờ cong nhỏ, co rút bờ cong nhỏ tạo hình dạ dày ốc sên, lõm đối diện bờ cong lớn, tiền thất co thắt, lệch môn vị.
• Loét tá tràng:
  • Hình ảnh trực tiếp: Chỗ lõm chứa đầy Baryte khi ổ loét mới, ổ loét cản quang có quầng sáng bao quanh. Các nếp niêm mạc quy tụ về ổ loét tạo hình nan hoa xe đạp. Các ổ loét lâu năm làm hành tá tràng méo mó, biến dạng.
  • Hình ảnh gián tiếp: Nếp niêm mạc quy tụ về ổ loét, lõm một hoặc hai cạnh hành tá tràng, môn vị lệch, biến dạng hành tá tràng.

6. Sự Khác Biệt Về Tiết Axit Giữa Loét Dạ Dày và Tá Tràng

Loét dạ dày thường đi kèm với tình trạng thiểu toan (giảm tiết axit), trong khi loét tá tràng đa số là tăng toan (tăng tiết axit). Sự khác biệt này ảnh hưởng đến chiến lược điều trị.

7. Giống và Khác Nhau Giữa Loét Dạ Dày và Tá Tràng, Đặc Biệt Trong Bệnh Án Viêm Dạ Dày HP

Giống nhau:

• Đều là bệnh mạn tính, có tính chất chu kỳ và nhịp điệu đau ngày đêm.
• Có thể kèm theo buồn nôn, nôn, và hội chứng suy nhược thần kinh.
• Các biến chứng nguy hiểm tương tự: xuất huyết tiêu hóa, thủng gây viêm phúc mạc toàn thể, viêm quanh ổ loét, hẹp môn vị, và nguy cơ ung thư hóa (đặc biệt loét dạ dày ở bờ cong nhỏ).

Khác nhau:

• Tính chất đau: Nhịp điệu và hướng lan đau có sự khác biệt rõ rệt.
• Rối loạn tiêu hóa: Loét dạ dày thường gây tiêu chảy, trong khi loét tá tràng thường gây táo bón.
• Thể trạng: Bệnh nhân loét dạ dày thường có thể trạng kém do ăn vào đau tăng nên không dám ăn. Bệnh nhân loét tá tràng thường có thể trạng bình thường.
• Hình ảnh: Trên X quang và nội soi có những đặc điểm riêng biệt cho từng vị trí.
• Nguy cơ ung thư hóa: Loét dạ dày, đặc biệt là do HP, có nguy cơ ung thư hóa cao hơn loét tá tràng.

8. Các Cách Phát Hiện Helicobacter Pylori (HP) Thông Thường

Việc chẩn đoán HP là trọng tâm trong Bệnh án viêm dạ dày hp.

• Phương pháp xâm lấn (tìm HP trực tiếp tại niêm mạc dạ dày):
  1. Test Urease nhanh (CLO test): HP tiết enzyme urease phân giải urea thành amoniac, làm môi trường trở nên kiềm. Khi cho mảnh sinh thiết vào dung dịch thử ure-indol, sự có mặt của HP sẽ làm thuốc thử từ màu vàng chuyển sang màu hồng. Phương pháp này phổ biến và có độ nhạy cao.
  2. Mô bệnh học: Mảnh sinh thiết được cố định, cắt lát và nhuộm (Giemsa hoặc HE). Dưới kính hiển vi, có thể thấy HP trên bề mặt niêm mạc hoặc trong khe tế bào.
  3. Nuôi cấy: Kỹ thuật phức tạp do HP khó nuôi cấy. Chỉ được ứng dụng trong trường hợp cần thiết để đánh giá sự kháng thuốc và làm kháng sinh đồ.
  4. Kỹ thuật khuếch đại gen PCR: Dựa trên các đoạn gen đặc hiệu của HP, sử dụng chuỗi “mồi” để nhận dạng gen HP trong mảnh sinh thiết. Kỹ thuật này có độ nhạy và độ đặc hiệu cao.
• Phương pháp không xâm lấn:
  1. Test thở Cacbon phóng xạ (C13 hoặc C14): Bệnh nhân uống ure gắn phóng xạ. HP sẽ phân hủy ure giải phóng CO2 phóng xạ, được thải qua phổi. Mẫu khí thở ra được phân tích bằng máy đếm nhấp nháy. Kỹ thuật này có độ nhạy và độ đặc hiệu cao nhưng chi phí cao.
  2. Xét nghiệm kháng nguyên HP trong phân (Stool antigen test): Phát hiện kháng nguyên HP qua phân. Có giá trị trong chẩn đoán nhiễm HP ở trẻ em và đánh giá kết quả điều trị.
  3. Test huyết thanh: Tìm kháng thể IgG, IgM kháng HP đặc hiệu trong huyết thanh bằng phương pháp sắc ký miễn dịch. Cho kết quả nhanh, dùng trong điều tra dịch tễ học, nhưng không phân biệt được nhiễm khuẩn hoạt động hay nhiễm khuẩn cũ.

9. Nguyên Tắc Điều Trị Loét Dạ Dày

Điều trị loét dạ dày – tá tràng, đặc biệt là trong Bệnh án viêm dạ dày hp, ưu tiên nội khoa. Phẫu thuật chỉ được đặt ra khi có biến chứng hoặc điều trị nội khoa thất bại.

• Toàn diện: Kết hợp nghỉ ngơi, ăn uống hợp lý và dùng thuốc.
• Có hệ thống: Đúng thuốc, đúng liều, đủ thời gian.
• Cá biệt hóa: Không áp dụng một phác đồ cứng nhắc cho mọi bệnh nhân.

10. Sự Khác Biệt Trong Điều Trị Loét Tá Tràng và Loét Dạ Dày

Điều trị phụ thuộc vào cơ chế bệnh sinh. Loét hành tá tràng đa số do tăng toan, tăng tiết, trong khi loét dạ dày chủ yếu do giảm sức đề kháng niêm mạc.

• Giống nhau: Đều cần giảm tiết axit, băng se niêm mạc, trung hòa axit, tăng sức đề kháng niêm mạc, vitamin, an thần.
• Khác nhau: Liều thuốc giảm tiết trong loét tá tràng thường gấp đôi so với loét dạ dày do mức độ tăng tiết axit khác nhau.

11. Các Nhóm Thuốc Giảm Tiết Axit

• Thuốc kháng Cholin: Ức chế hoạt động dây X, giảm tiết axit, giảm đau, chống co thắt. (Ví dụ: Atropin, Buscolysin).
• Thuốc ức chế thụ thể H2 của Histamin (H2RA): Cimetidine, Ranitidine, Famotidine. Tác dụng ức chế cạnh tranh với histamin tại thụ thể H2 trên tế bào thành dạ dày, làm giảm tiết axit.
• Thuốc ức chế bơm proton (PPIs): Các dẫn chất của Benzimidazole. Ức chế men H+/K+ ATPase ở tế bào thành, là khâu cuối cùng trong quá trình tiết axit. Tác dụng ức chế không hồi phục.
  • Thế hệ 1: Omeprazol.
  • Thế hệ 2: Lanzoprazol.
  • Thế hệ 3: Pantoprazol.
  • Thế hệ 4: Rabeprazol (Pariet).
  • Thế hệ 5: Esomeprazol (Nexium).

12. Cơ Chế Ức Chế Của H2RA và PPI

• H2RA: Ức chế cạnh tranh. Chúng cạnh tranh với histamin tại thụ thể H2 trên tế bào thành, làm giảm kích thích tiết axit.
• PPI: Ức chế không hồi phục khâu cuối cùng tiết axit. Chúng liên kết vĩnh viễn với bơm proton, ngăn cản bơm ion H+ ra khỏi tế bào thành. Sau khi ngưng thuốc 5 ngày, dịch vị mới bắt đầu tiết trở lại bình thường.

13. Tác Dụng Của Pepsane

Pepsane (mỗi gói chứa 3g Dimeticol, 4mg Guaiazulene) là thuốc làm tăng sức bảo vệ niêm mạc. Nó kích thích tiết Prostaglandin E1, giúp tăng cường dòng máu đến niêm mạc dạ dày, kích thích tăng trưởng lớp nhầy, tiết Bicarbonat. Ngoài ra, thuốc còn kích thích tái tạo niêm mạc, tăng dinh dưỡng, giúp liền sẹo, chống đầy hơi, ợ nóng và bảo vệ niêm mạc khi dùng các thuốc gây kích ứng.

14. Tại Sao Phải Dùng Kháng Sinh Trong Bệnh Án Viêm Dạ Dày HP

Mặc dù bệnh nhân trong bệnh án này chưa có xét nghiệm HP cụ thể (chỉ có test urease nhanh dương tính), nhưng nghiên cứu cho thấy khoảng 90% bệnh nhân loét tá tràng và 70-80% bệnh nhân loét dạ dày có nhiễm HP dương tính. Do đó, việc sử dụng kháng sinh để tiêu diệt HP là một chiến lược điều trị phổ biến và hiệu quả, nhằm giải quyết nguyên nhân gốc rễ của bệnh.

15. Điều Trị Dự Phòng

Để ngăn ngừa tái phát loét và tái nhiễm HP, cần thực hiện các biện pháp dự phòng:

• Làm việc và sinh hoạt điều độ, tránh căng thẳng quá mức.
• Chế độ ăn uống đầy đủ, hợp lý, hạn chế rượu bia, thuốc lá, các chất kích thích.
• Điều trị triệt để các bệnh viêm nhiễm liên quan (miệng, mũi, họng).
• Phát hiện sớm và điều trị kịp thời các yếu tố nguy cơ.

16. Chỉ Định Điều Trị Ngoại Khoa

Phẫu thuật chỉ được xem xét trong các trường hợp:

• Điều trị nội khoa tích cực và có hệ thống thất bại.
• Bệnh nhân có các biến chứng nghiêm trọng: hẹp môn vị, chảy máu tiêu hóa không cầm được, thủng dạ dày, hoặc ung thư dạ dày.

17. Cơ Chế Bệnh Sinh Của Loét Dạ Dày – Tá Tràng

Loét dạ dày – tá tràng xảy ra do sự mất cân bằng giữa các yếu tố bảo vệ và yếu tố tấn công niêm mạc dạ dày.

• Yếu tố bảo vệ: Lớp chất nhầy và bicarbonate, lớp niêm mạc dạ dày nguyên vẹn, sự cung cấp máu đầy đủ cho niêm mạc.
• Yếu tố tấn công: Axit chlohydric (HCl), pepsin, steroid, các thuốc chống viêm không steroid (NSAID), rượu, thuốc lá, và đặc biệt là vi khuẩn Helicobacter pylori.

18. Ưu và Nhược Điểm Của Từng Phương Pháp Chẩn Đoán

• Lâm sàng:
  • Nhược điểm: Khó chẩn đoán chính xác là loét dạ dày hay loét hành tá tràng, không xác định được nguyên nhân HP.
• X quang:
  • Ưu điểm: Có thể phân biệt loét dạ dày hay tá tràng.
  • Nhược điểm: Hình ảnh gián tiếp nên không chính xác cao, khó chẩn đoán các ổ loét nhỏ hoặc ở các góc khuất.
• Nội soi:
  • Ưu điểm: Thấy được hình ảnh tổn thương trực tiếp, xác định vị trí, kích thước, mức độ loét. Có thể thực hiện sinh thiết và test urease nhanh để chẩn đoán HP.
  • Nhược điểm: Không thực hiện được khi bệnh nhân có bệnh nặng (suy tim, suy hô hấp) hoặc không hợp tác.

19. Các Biến Chứng Của Loét Dạ Dày – Tá Tràng

Các biến chứng nguy hiểm bao gồm:

• Xuất huyết tiêu hóa (XHTH).
• Thủng dạ dày gây viêm phúc mạc toàn thể.
• Viêm quanh ổ loét.
• Hẹp môn vị.
• Ung thư hóa (đặc biệt ung thư dạ dày ở bờ cong nhỏ, thường liên quan chặt chẽ đến nhiễm HP mạn tính).

20. Các Hiện Tượng Tiêu Hóa và Tế Bào Bài Tiết Dịch Vị

• Hiện tượng tiêu hóa: Cơ học, bài tiết (dịch vị, mật, tụy, ruột), hóa học (men tiêu hóa protid, lipid, glucid), hấp thu.
• Các tế bào tuyến bài tiết dịch vị:
  • Tế bào chính: Bài tiết men tiêu hóa (pepsinogen).
  • Tế bào phụ: Bài tiết chất nhầy và bicarbonate.
  • Tế bào viền (bìa): Bài tiết HCl và yếu tố nội (yếu tố giúp hấp thu vitamin B12).
• Phân vùng dạ dày theo tuyến bài tiết:
  • Vùng hang vị: Nhiều chất nhầy, ít pepsin, hầu như không có HCl.
  • Vùng thân vị và đáy vị: Không có chất nhầy, chỉ có HCl và pepsin, đặc biệt ở bờ cong bé.
  • Vùng tâm vị: Chỉ có chất nhầy và bicarbonate, không có HCl và pepsin.

21. Tác Dụng Của HCl

Axit clohydric (HCl) đóng vai trò quan trọng trong tiêu hóa:

• Hoạt hóa pepsinogen thành pepsin.
• Làm trương protein và tạo môi trường axit để pepsin hoạt động.
• Kích thích nhu động dạ dày, tham gia đóng tâm vị và mở môn vị.
• Sát trùng, chống lên men thối trong dạ dày.
• Tham gia điều hòa bài tiết dịch vị, dịch mật, dịch tụy, dịch ruột.
• Sự bài tiết HCl bị kích thích mạnh bởi dây X, histamin và gastrin.

Kết Luận

Bệnh án viêm dạ dày hp là một công cụ lâm sàng quan trọng giúp chúng ta hiểu rõ diễn biến và đặc điểm của bệnh viêm dạ dày do Helicobacter pylori. Từ trường hợp bệnh nhân Trần Văn , chúng ta có thể thấy rõ sự phức tạp của các triệu chứng, vai trò của các yếu tố nguy cơ như thói quen sinh hoạt, và tầm quan trọng của việc chẩn đoán chính xác thông qua nội soi và các xét nghiệm chuyên biệt cho HP. Việc áp dụng phác đồ điều trị toàn diện, kết hợp diệt HP, giảm tiết axit và bảo vệ niêm mạc, cùng với thay đổi lối sống, là chìa khóa để đạt được hiệu quả điều trị bền vững và phòng ngừa các biến chứng nguy hiểm. Luôn nhớ rằng, tham vấn ý kiến bác sĩ chuyên khoa là cần thiết để có kế hoạch điều trị cá nhân hóa và hiệu quả nhất.

Ngày Cập Nhật Gần Đây Tháng 10 19, 2025 by BS Bảo